Anksiyete nedir, nasıl uğraş edebiliriz?

Kaygı, insanın en temel hislerinden birisi.

Tehdit edici yahut zorlayıcı olarak algılanan durumlara karşı doğal bir reaksiyon olarak ortaya çıkıyor.

Zaman vakit yaşanan dert, bizi muhtemel tehditlerle yüzleşmeye hazırlayan hayatın olağan bir modülü.

Ancak çok, daima, denetim edilmesi sıkıntı yahut orantısız olduğunda problemlere yol açabiliyor. Bu telaş bozukluğuna anksiyete ismi veriliyor.

Kaygının farklı hallerde ortaya çıkma biçimlerini anlamak, onu yaşayan beşerler ve verilebilecek takviye için çok değerli.

Anksiyete nedir?

Anksiyete ruhsal açıdan endişe ve huzursuzluk hissi olarak isimlendirilebilir.

Tehlike beklentisinden kaynaklanan kaygı, gerginlik yahut tedirginlik olarak da tanımlanabilir.

Bu durum kendi fikirlerimizden yahut etrafımızdaki olaylardan kaynaklanabilir.

Vietnam ve ABD’de psikoloji ve eğitim alanlarında çalışan Dr. Phuong Le’ye göre, “Kaygı bazen o kadar güçlü olur ki bunu yaşayanlar fizikî acıya benzetebilir. Bu da akıl sıhhati üzerindeki tesirinin boyutunu gösteriyor”.

Dr. Phuong Le, daha hafif formlarında telaşın yararlı olabileceğini, potansiyel tehlikelere karşı farkındalığı artıran ve hazırlık ve dikkati destekleyen bir ikaz sistemi vazifesi görebileceğini söylüyor.

Ancak gelecekteki olaylara dair kaygı çoka kaçtığında olağan fonksiyon görme yeteneğimizi engellediğinde bu bir ruhsal bozukluğa işaret edebilir.

Anksiyetenin gerilimden farkı ne?

İşle ilgili yetiştirilmesi gereken şeyler yahut ailevi problemler üzere şimdiki zorluklardan kaynaklanan gerilim, bu durumlar çözüldüğünde çoklukla azalır.

Ancak anksiyete birden fazla vakit bariz bir nedene bağlı olmadan, içsel niyetler tarafından yönlendirilerek ortaya çıkar ve gerilimden daha uzun sürer.

Anksiyete; endişe, tedirginlik, telaş ve çok tasa hislerini içerir.

Anksiyete bizi nasıl tesirler?

Anksiyete, uzun mühlet devam ettiği için genel hayat kalitesini ve ruh halini etkileyebilir.

Dr. Phuong Le, uzun vadeli yahut kronik gerilimin dert bozukluklarının değerli bir tetikleyicisi olabileceğini söylüyor:

“Uzun bir mühlet boyunca fazla gerilim yaşamak, ruh halini düzenlemekten sorumlu olan beyindeki nörotransmiterlerin (sinir taşıyıcısı) hassas istikrarını bozabilir.

“Bu daima baskı, sonunda hem ruh hali hem de anksiyete bozuklukları dahil olmak üzere uzun vadeli sıhhat sıkıntılarına yol açabilir.”

Günlük hayatın korkuyu tetikleyebildiğini anlatan Dr. Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Araştırmalar ayrıyeten gerilimli olayların uzun vadede telaş hassaslığındaki artışlarla bağlantılı olduğunu ve uzun vadeli gerilimin bireyleri anksiyete semptomları yaşamaya karşı daha savunmasız hale getirebileceğini gösteriyor.

“Bu nedenle, korku bozuklukları ve öteki olumsuz ruh sıhhati sonuçları geliştirme potansiyelini azaltmak için gerilimi tesirli bir halde yönetmek çok kıymetlidir.”

Anksiyete bedenimize neler yapar?

Devam eden dert, genel sıhhat üzerinde büyük bir tesire yol açabilir.

Dr. Phuong Le, kronikleşen korkunun kalp hastalığı, kalp krizi, yüksek tansiyon ve felç üzere kardiyovasküler (kalp ve damarla ilgili) problemlerin riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu söylüyor.

Anksiyete ayrıyeten, huzursuz bağırsak sendromu (IBS), ülser, mide bulantısı, ishal ve kabızlık üzere sindirim meselelerine da yol açabilir.

Kronik korku, bağışıklık sistemini zayıflatarak bizi enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha hassas hale getirebilir.

Uyku meselelerine neden olabilir ve bu da daha fazla dert yaratır.

Baş ağrıları ve kronik ağrılar çoklukla dertli olduğumuzda ortaya çıkar ve kronik dertle otoimmün meselelerin gelişmesi ortasında bir temas olabilir. Bu problemler enfeksiyonlarla savaşma yeteneğimizi azaltır.

Anksiyete, depresyon ve uyuşturucu bağımlılığı üzere başka ruh sıhhati bozukluklarının gelişme riskini artırır.

Sonuç olarak, anksiyete hayat kalitesini kıymetli ölçüde düşürebilir ve günlük hayatta, işte ve ferdî bağlarda zorlukları artırabilir.

Şiddetli olaylarda, insanların intihar riskini artırabilir.

Anksiyete ile nasıl başa çıkabiliriz?

Genel İdare Teknikleri:

Semptomları tanımak ve yönetmek için günlük hayatta çeşitli teknikler kullanabiliriz.

Farkındalık

Yargılamadan şimdiki ana odaklanan farkındalık uygulamaları, kaygıyı azaltmada ve bizi buraya ve şimdiye geri getirmede epeyce tesirlidir.

Yavaş ve derin nefes alma, kademeli kas gevşetme ve kimi imgeler hayal etme üzere gevşeme teknikleri, bedenin gerilim yansısını sakinleştirmeye ve gerginliği hafifletmeye yardımcı olabilir.

Nefes Alma

Vücudun diyaframını kullanarak gerçek nefes alma tekniklerini uygulamak, tasanın yaygın bir fizikî belirtisi olan hiperventilasyonu (gerekenden daha süratli ve/veya daha derin nefes alma) önlemeye yardımcı olabilir.

Küçük, ulaşılabilir adımlarla endişelerle kademeli olarak yüzleşmek, bireylerin korkularını test etmelerine ve özgüven oluşturmalarına yardımcı olabilir.

‘Endişe zamanı’

Bazı beşerler, dertlerin başka vakitlerde denetimi ele geçirmesini önlemek için gün içinde makul bir “endişe zamanı” planlamayı faydalı buluyor.

Kaygının ne vakit ortaya çıktığını takip etmek ve mümkün tetikleyicileri belirlemek için bir günlük tutmak yararlı olabilir.

‘Hadi bu bahiste konuşalım’

Güvendiğiniz arkadaşlarınızla, aile üyelerinizle yahut ruh sıhhatiyle ilgili yardım çizgileriyle hisleriniz hakkında konuşmak takviye ve duyulma hissi sağlayabilir.

Destek kümeleri, tecrübeleri paylaşmak ve benzeri zorluklarla karşılaşan insanlardan öğrenmek için inançlı bir alan yaratabilir.

Keyifli ve rahatlatıcı hobiler de korkuyu azaltabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), tasayı yönetmek için sistemler sunar ve yardımcı olmayan niyet kalıplarını belirlemeye ve bunlara meydan okumaya odaklanır.

Bu, istikrarlı bir bakış açısı kazanmak için olumsuz fikirler lehine ve aleyhine delilleri incelemeyi içerir.

Farkındalık, çoklukla yargılanmadan kanıları gözlemlemeye yardımcı olmak ve duygusal düzenlemeyi düzgünleştirmek emeliyle kullanılır.

Davranışsal aktivasyon

Bu, ruh halinizi düzgünleştirmek ve korkuyu azaltmak için ödüllendirici ve manalı aktivitelere odaklanan bir BDT tekniğidir.

Kaygı bozuklukları için BDT’nin temel bir ögesi olan maruz bırakma terapisi, kaçınma davranışını azaltmak ve tolerans oluşturmak için korkulan durumlar, kanılar, duyu ve hislerle denetimli bir biçimde kademeli olarak yüzleşmeyi içerir.

Rahatlama teknikleri

Bilişsel davranışçı terapi, hudut sistemini sakinleştirmeye ve genel korkuyu yönetmeye yardımcı olmak için çeşitli rahatlama ve gerilim azaltma tekniklerini içerir.

Bir günlük yahut niyet kaydı tutmak, olumsuz hisleri izlememize ve kalıpları belirlememize yardımcı olabilir.

Bilişsel tekrar yapılandırma

Bilişsel yine yapılandırma – yahut “yeniden çerçeveleme” – olumsuz niyet kalıplarına yakından bakmayı ve bunları daha faydalı ve gerçekçi bir biçimde tekrar düşünmeye çalışmayı içerir.

Anksiyete ilaçları tasayı nasıl azaltır?

Sertralin (Lustral bunu içeren markalardan biridir) ve Fluoksetin (Prozac bunu içeren markalardan biridir) üzere seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) ilaçları beyindeki serotonin düzeylerini dengelemeye yardımcı olur.

Serotonin, ruh halini ve hisleri etkileyen bir kimyasaldır.

Düşük düzeyler tasa ve depresyonla irtibatlıdır.

SSRI’lar, beynin serotonini çok süratli bir halde tekrar emmesini önleyerek, ruh halini uygunlaştırmak ve tasayı azaltmak için daha fazlasını mevcut tutarak çalışır.

Phuong Le, ilaçların başka metotlarla birlikte kullanılması gerektiğini öneriyor:

“Bunlara bilişsel davranışçı terapi (BDT) üzere terapi, idman ve diyet ayarlamaları üzere hayat stili değişiklikleri, farkındalık ve rahatlama teknikleri ve gerilim idaresi stratejileri dahildir.”

Ancak Phuong Le ilaçların herkese yarar sağlamayabileceğini söylüyor:

“Birçok kişi için, antidepresanlar (SSRI’lar dahil) üzere reçeteli ilaçlar ruh hallerini ve başa çıkma hünerlerini düzgünleştirmeye yardımcı olabilir.

“İlacın sizin için yanlışsız seçenek olup olmadığını anlamak için bir tabiple görüşmeniz değerlidir, size ilacın nasıl çalıştığını, mümkün yan tesirlerini açıklayabilir ve ferdi gereksinimleriniz için en yeterli yaklaşımı bulmanıza yardımcı olabilirler.”

Anksiyete hakkında yanlış bilinenler

Phuong Le, genç jenerasyonlar ortasında artan korkunun ekseriyetle zayıflık olarak algılandığını söylüyor.

Ancak olumlu bir adım olarak, farkındalığın ve yardım alma isteğinin artmasıyla bildirilen olay sayılarının da arttığını söylüyor.

Bilgi fazlalığı, toplumsal medya, akademik gerilim ve değişen toplumsal dinamikler bilhassa gençleri etkiliyor.

Phuong Le, korku hakkındaki yanlış anlamaların gerçeklerle ele alınması gerektiğini vurguluyor.

Yaygın bir efsanenin tasanın çok reaksiyon vermek yahut çok fazla endişelenmek olduğunu söyleyen Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Gerçek şu ki dert bozuklukları, süreksiz kaygı yahut dehşetten daha fazlasını içeren önemli tıbbi durumlardır; beyin işlevlerinde ve yapısında gerçek değişikliklere yol açabilirler.”

Bir öbür yanlış anlaşılma ise yalnızca zayıf insanların kaygılanabileceği niyeti.

Aslında tasa bozuklukları herkesi etkileyebilir ve sıklıkla biyolojik, çevresel ve genetik faktörlerden kaynaklanır.

Kaygının zaten geçeceği niyetinin de birçok kişi için yanlış olduğu konusunda uyaran Phuong Le şunları söylüyor:

“Tedavi olmadan anksiyete devam edebilir ve hatta vakitle berbatlaşabilir, lakin semptomları kıymetli ölçüde uygunlaştırmak için tesirli tedaviler mevcuttur. İlaç bir seçenek olsa da, bunun tek tesirli tedavi olduğu efsanesi yanlıştır.

“Psikoterapi, hayat şekli değişiklikleri ve çeşitli bütünsel uygulamalar da dahil olmak üzere birden fazla tesirli yaklaşım bulunuyor.

“Kaygı hakkında konuşmanın onu daha da kötüleştirdiğine dair inancın tersine, açıkça tartışmak aslında anlayış ve dayanağı teşvik edebilir, bireyleri yardım aramaya yöneltebilir ve izolasyon hislerini azaltabilir.”

Phuong Le’ye nazaran, bir başka efsane de telaş bozukluklarının ender olduğu.

Kaygının en yaygın zihinsel bozukluk kategorisi olduğunu ve tüm bedeni etkileyen çok çeşitli fizikî semptomlara neden olduğunu söylüyor.

Özetle, telaş kıymetli ruhsal ve biyolojik boyutları olan karmaşık bir olgu.

Belirli durumlarda performansımızı artırabilse de, ekseriyetle bir dizi teknik ve vakit zaman ilaçla müdahale etmeyi gerektiren bir bozukluğa dönüşebilir.